Orta Asya’nın önemli ülkelerinden biri olan Özbekistan’ın denizlere kıyısı yoktur. Toplam 6.221 km olan kara sınırının 137 km.’si Afganistan, 2.203 km.’si Kazakistan, 1099 km.’si Kırgızistan, 1.161 km.’si Tacikistan, 1.621 km.’si Türkmenistan iledir.
Toplam 447.400 km.2 alanı kaplayan Özbekistan’da arazinin 22.000 km.22sini göller oluştururken, 425.400 km.2’sini kara yüze oluşturur. Ülkenin en alçak yeri -12 ile Sarigarnish Kuli, en yüksek yeri ise 4.301 m. ile Adelunga Toghi Tepesi’dir.
Özbekistan’ın tamamına yakın bölümünde çöl ve bozkırlarla kaplı düzlükler vardır. Batıda yer alan Üst Yurt platosunda yer yer geçici akarsuların döküldüğü tuzlu bataklar mevcuttur. Orta bölümde ise geniş ve çıplak olan Kızılkum Çölü yer alır. Ayrıca Aral gölüne dökülen Ceyhun Nehri’nin oluşturduğu bir delta sahası vardır.
Ülkenin doğu kesimine doğru Tanrı Dağları’nın batı uzantısını oluşturan engebeli ve dağlık bir sahası vardır. Bu dağlık alanlarda ülkenin en önemli olan nehirlerinden biri olan Zerefşan Nehri vardır. Ve bu nehrin kıyısında ünlü Buhara ve Semerkand şehirleri kurulmuştur. Ülkenin önemli nehirleri arasında Surhanderya, Serabat, Karaderya, Koskaderya ve Sah’dır.
Büyük bölümü çöllerle kaplı olan Özbekistan’da şiddetli karasal iklim hüküm sürmektedir. Yazları uzun, sıcak ve yağışsız, sonbaharları hafif donlu ve yağışlı, kışlar ise kısa sürmesine rağmen karlı ve soğuk geçer.
Özbekistan’da nüfusun dörtte üçünü Özbekler oluşturur,geriye kalanını Ruslar, Tacikler, Kazaklar, Tatarlar, Karakalpaklar, Kırgız ve Koreliler oluşturmaktadır. Nüfusun % 40’ı şehirlerde % 60’ı kırsal alanlarda yaşamaktadır. Nüfusun üçte biri Orta Asya’nın yoğun nüfuslu sahaları arasına giren Fergana Havzası’nda yaşar. Geriye kalan nüfus dağlar arasındaki vadilerde ve alüvyal ovalarda yer almaktadır. Özbekistan’da Kongrat, Nagman, Mangıt, Toyaklı, Savay, Barın, Üç Urug, Burgut, Arlat, Kanglı, Baştaş ve Karakalpak Türk boyları bulunmaktadır.
Ülkenin önemli şehirleri; Taşkent, Semerkand, Namangan, Andican, Buhara, Hive, Navrangon, Karsi, Urgenç, Nukus, Fergana ve Hokant’dır.
Fergana Vadisi, kuzeyde Tanrı güneyde Altay Dağları arasında kalan geniş bir oluktur. Buradan Seyhun Nehri geçer, bir vaha özelliğinde olan Fergana Vadisi verimli toprakları ve uygun iklim şartları sayesinde M.Ö. 2. Yüzyıldan itibaren tarım ve yerleşmeye açılmış olup İpek Yolu’nun geçtiği önemli bir saha olmuştur.
Ülkenin hem başkenti hemde en önemli şehirlerinden olan Taşkent, büyük bir yerleşim merkezidir. Buradan Avrasya’nın her yerine kolaylıkla ulaşım sağlanır. 2000 yıllık tarihi olan Taşkent’te çok sayıda tarihi eserler vardır. İpek yolu üzerindeki önemli tarihi kentler arasında bulunan Semerkand M.Ö. 5.Yüzyılda Zerefşah Vadisi’nde 750 m. yükseklikte bir sahada kurulmuştur. Bir başka tarihi önemli şehirde Buhara’dır. Burada birçok medrese, saray ve çarşı vardır. Buhara dünyanın en önemli kültürel mirasına sahip olan şehirlerdir biridir. Günümüzde de Buhara tıpkı 2500 yıl öncesinde olduğu gibi Orta Asya’nın dini ve kültürel yönden kalbi olan bir şehir olma özelliğine sahiptir.
Ülkede 1998 yılından itibaren kurulmuş olan 20 adet AM, 7 adet FM, 10 adet kısa dalga radyo yayını yapan radyo istasyonu ve 1997 yılından itibaren de 4 adet televizyon istasyonu bulunmaktadır.
Özbekistan’ın ekonomisi önemli ölçüde tarıma dayanmaktadır. Kurak sahalarda sulama ve gübreleme yapılarak başta pamuk olmak üzere tahıl yetiştirilir. Taşkent, Semerkand, Buhara ve Fergana vadisinde sanayi tesisleri kurulmuştur. Ancak Sovyetler Birliği zamanında kurulan bu tesislerde üretilen mallar günümüzde modern fabrikalarda üretilen sanayi tesisleriyle rekabet edebilecek özellikte değildir. Ülkede önemli ölçüde pamuk üretimi yapılır. Sovyetler Birliği döneminde Sovyetler Birliği’nin pamuk üretiminin %70’i Özbekistan tarafından sağlanırdı.
Tarımda kooperatifleşme sistemi kurulmuştur. Ülkede yeteri kadar yiyecek maddesi elde edilebilinmesi için pamuk ekim sahalarının bir bölümü tahıl üretimine ayrılmıştır.
Ülkenin önemli tarım ürünleri arasında pamuk, sebze, meyve, tahıl ve pirinç gelmektedir. Özellikle Fergana havzasında ipek böceği beslenmekte ve buna bağlı olarak ipekli kumaşlar üretilmektedir. Ülke ihtiyacının ancak % 30’unu karşılayan tahıl yüksek sahalarda ve verimli olmayan ovalıklarda yetiştirilir. Ülkenin kurak olan batı kesiminde hayvancılık yapılır ve burada yünleri çok kıymetli olan Özbekistan’ın dünyaca meşhur karakul koyunları beslenir.
Türkiye’nin akrabası olduğu devletlerden birisi olan Özbekistan ile Türkiye ile ilişkileri iyi ama yeterli olması gerektiği düzeyde değildir. Özbekistan Türkiye’ye pamuk, hurda, bakır, alüminyum, kobalt, boya, çinko satmakta karşılığında da ekmeklik buğday, şeker, motor, dikiş makinesi, ilaç, çay, bisküvi ve otomobil almaktadır.
Özbekistan’da gayri safi milli hasılası 62 milyar dolardır. Ülkede büyüme % 3, kişi başına düşen milli gelir 2.500 dolardır.
Ülkede gelişen sanayi kuruluşları sadece tekstil, gıda maddeleri, makine, metalürji ve kimyasal maddeler üzerinedir.
Özbekistan yer altı kaynakları bakımından zengin bir ülkedir. Ülkede Kızılkum çölünde arazi yüzeyinde açılan ocaklarda açık işletme olarak altın çıkarılmaktadır. Özbekistan altın üretiminde dünyada 8.sırada ve konumda olan bir ülkedir. Buhara ve civarında kömür ve doğalgaz, Ferhana havzası, Buhara ve civarında, Karakalpakistan’da uranyum, gümüş, bakır, kurşun, çinko, tungsten, molibden çıkarılır. Elektrik önemli ölçüde termik ve hidroelektrik santrallerinden sağlanır.
Özbekistan Uluslararası Şanghay İşbirliği Örgütü ve Uluslararası Avrasya Ekonomi Topluluğu üyesidir.
